سرمایه انسانی گمشده در مسیر توسعه فناوری

به گزارش ستاد خبری نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۵، در این پنل، سید میرابوالحسن واعظی (فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های MIT و استنفورد، استاد دانشگاه صنعتی شریف)، محمد شکوهی یکتا (فارغ‌التحصیل دانشگاه استنفورد و متخصص هوش مصنوعی شرکت اسنپ)، عاطفه علیپور (محقق مرکز تحقیقات بیومدیکال ژاپن و عضو هیئت علمی بخش نانوبیوتکنولوژی) و دکتر علی حسینی (معاون مرکز تعاملات بین‌الملل علم و فناوری و مدیر پلتفرم کانکت) به بیان اهداف بازگشت و چالش‌های پیش‌رو پرداختند.  

 اولویت خانواده و چالش‌های مدیریتی

عاطفه علیپور با اشاره به تجربه زندگی در ژاپن، مزایایی مانند حاکمیت قانون، اولویت‌دهی به بیوتکنولوژی و نظم کاری را برشمرد، اما افزود: علت اصلی بازگشت من، ارتباط صمیمی خانوادگی در خاورمیانه بود. در ایران اگر هدف از بازگشت، کسب مقام، تأثیرگذاری یا راه‌اندازی کسب‌وکار باشد، فرصت‌های بسیاری وجود دارد، چراکه این حوزه‌ها هنوز بکر هستند. 

وی به چالش‌های مدیریتی اشاره کرد: اگرچه مدیران ارشد نسبت به حضور متخصصان بازگشته توجیه هستند، در سطوح میانی و عملیاتی مشکلاتی وجود دارد. سیستم مدیریتی باید پاسخگو و اصلاح شود. در خارج از ایران نیز برای احقاق حقوق خود باید مبارزه کرد، اما تفاوت اینجاست که در ایران می‌توان با زبان ساده‌تری پیگیر مسائل بود.

علیپور نبود نظم در فرآیندها را یکی از موانع اصلی توسعه صنعت دانست: بی‌قانونی برای فعالیت‌های صنعتی فاجعه‌بار است. متأسفانه احترام به هیئت‌های علمی و کارآفرینان در کشور کمرنگ است. اگر از پیگیری حقوق خود دست بکشیم، افراد نالایق جایگاه‌های کلیدی را اشغال می‌کنند.

وی در پاسخ به پرسش دانشجویان درباره مهاجرت گفت: به همه توصیه می‌کنم برای تجربه زندگی خارج‌ازکشور اقدام کنند تا با مزایا و معایب آنجا آشنا شوند و با دانشی ارزشمندتر به ایران بازگردند.

نظام ایران‌سالاری و فقدان شایسته‌سالاری

سید میرابوالحسن واعظی بازگشت به ایران را پیش از هرچیز متأثر از علقه خانوادگی عنوان کرد، اما افزود: نظام ایران‌سالاری نیازی به خدمات من و همفکرانم ندارد. خارج از ایران شرایط زندگی و کار ایده‌آلی داشتم، اما عشق به وطن انگیزه بازگشت بود. متأسفانه پس از بازگشت، حتی از تخصص من در حوزه کوانتوم که در استنفورد تدریس و پژوهش کردم، استفاده نشد. 

وی بر ضرورت دوسویه بودن رابطه متخصصان و نظام تأکید کرد: خدمت ما زمانی ثمربخش است که ابزار لازم فراهم باشد. وطن اگر به خدمت ما نیاز داشت، سازوکارش را اصلاح می‌کرد. بزرگترین چالش در ایران، نبود شایسته‌سالاری است. حضور افراد نالایق در وزارت علوم، سیستم را ناکارآمد کرده است. در بخش خصوصی اما امیدواری بیشتری وجود دارد، چراکه منطق سود و زیان، بهینه‌سازی را الزامی می‌کند.  

واعظی در پایان هشدار داد: تا زمانی که چارچوب‌های شایسته‌سالاری شکل نگیرد، پیشرفتی محقق نخواهد شد. متأسفانه منافع برخی ذی‌نفعان در تداوم ناکارآمدی سیستم است.