- ایجاد محیطی مناسب کسبوکار برای فعالیت و حضور حرفه‌ای شرکت‌های دانش بنیان و نوآور در جهت حفظ نخبگان و جذب متخصصین ایرانی غیرمقیم و فناوران خارجی
- برآورده نیازهای پیچیده فناوری کشور و منشأ شکل‌گیری چشمه‌های فناوری و تسهیل فرآیند جذب، ارتقاء و انتشار آن
- به حرکت درآوردن و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مؤسسه‌های تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و در نهایت «صنعت» و «بازار»
- جریان‌ساز و شکل‌دهنده زیست‌بوم فناوری، بهبود دهنده قوانین و مقررات کسبوکار در این حوزه
شکل‌گیری فعالیت‌های حرفه‌ای در زمینه بازارسنجی، ایده‌پردازی، پژوهش علمی، طراحی مهندسی، نمونه‌سازی، طراحی صنعتی، استانداردسازی، تدوین دانش فنی، ثبت مالکیت فکری، فروش و عملیات مستشاری برای تحقق محصولات فناورانه در عرصه تولید صنعتی، سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر (جسورانه) و سایر خدمات تخصصی از جمله فعالیت‌های این ناحیه نوآوری است.
مطالعات مکان‌یابی برای احداث پارک فناوری بر روی سه منطقه پیشنهادی انجام شد. با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی نهایتاً فاز 6 شهر جدید پردیس در 20 کیلومتری شرق تهران انتخاب شد. در سال 1380 تملک اراضی پردیس نوآوری (فاز 1) انجام و کلنگ احداث پارک به زمین زده شد و پذیرش واحدهای فناور در پارک از همان سال آغاز شد.
براساس طرح جامع شهر پردیس، حدود 800 هکتار از اراضی شهر، کاربری تحقیقاتی و آموزشی داشته و این شهر به‌عنوان نخستین شهر تخصصی جمهوری اسلامی ایران با مأموریت علمی، فرهنگی و فناوری یک شهر علمی و آموزشی توسعه یافته است.
از اهداف مأموریت‌گرا کردن این شهر می‌توان به ایجاد زیرساخت لازم برای رسیدن به اهداف و اسناد بالادستی همچون رتبه اول علمی در منطقه و تأمین بسته کاملی برای جذب و اشتغال نخبگان و متخصصان کشور اشاره کرد.
طی سال‌های 1384 و 1385 نخستین شرکت‌ها در مجموعه پارک مستقر شدند و پارک از ردیف بودجه عمومی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و هزینهای برخوردار شد.
با تصویب هیئت وزیران در سال 1384 و در قالب سند ملی توسعه استان‌های کشور، برنامه ایجاد و توسعه مراکز تحقیقات نظری و کاربردی با عملکرد ملی و فراملی و پارک‌های فناوری در استان و تبدیل پارک فناوری پردیس به مرکز کارکردی پارک‌های فناوری کشور، منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی ابلاغ شد. اساسنامه مرکز رشد در سال 88 توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب و ابلاغ شد. مرکز رشد فناوری نخبگان نیز فعالیت خود را از سال 1389 آغاز کرده است.
چشم‌انداز و اهداف بلندمدت پارک نیز در سال 1391 به تصویب رسید. در سال 1392 عملیات اجرایی آماده‌سازی پردیس دانش (فاز 2) به وسعت 18 هکتار آغاز شد همچنین در این سال، پارک اقدام به تأسیس شبکه تبادل فناوری کشورهای عضو گروه D8 (D8 TTEN) و بنیانگذاری جایزه مصطفی (ص) کرد.
در سال 1392 موافقت اصولی تأسیس پارک فناوری سلامت به عنوان یکی از مراکز مستقر در پارک فناوری پردیس و نخستین پارک فناوری سلامت کشور توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز صادر شد و اساسنامه آن در سال 1393 به تصویب شورای گسترش دانشگاههای علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسید. در سال 1393 تملیک و تثبیت اراضی پردیس کارآفرینی (فاز 3) به وسعت 31 هکتار انجام شد.
در سال 1392 نمایشگاه بین‌المللی فناوری و نوآوری INOTEX نیز توسط پارک طراحی و راه‌اندازی و تاکنون به‌صورت سالانه برگزار می‌شود. در سال 1393 مرکز شتاب‌دهی نوآوری برای ساماندهی به امور شتاب‌دهنده‌های فناوری و رویدادهای کارآفرینی در کشور توسط پارک تأسیس شد.
همچنین در سال 1397 کارخانه نوآوری آزادی و کارخانه نوآوری "های‌وی" در تهران به عنوان شعب پارک و محلی برای استقرار و فعالیت تیم‌های استارتاپی افتتاح شدند. در سال 1399 نیز قرارداد الحاق 20 هکتار جدید (فاز 4) به پارک در مجاورت پردیس کارآفرینی منعقد شد. در سال 1399 نیز تفاهم‌نامه «تقویت زیست‌بوم فناوری و نوآوری استان تهران» با مرکزیت شرق استان و استفاده از حداکثر ظرفیت‌ها و امکانات و تسهیلات طرفین برای گسترش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ناحیه نوآوری پردیس مابین معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و استانداری تهران منعقد شد همچنین در سال 1399 پارک فناوری اقتصاد دیجیتال نیز در زمینی به مساحت 30 هکتار به مجموعه پارک فناوری پردیس ملحق شد.
ناحیه نوآوری پردیس به‌عنوان مهم‌ترین و بزرگترین ناحیه نوآوری کشور، تجاری‌سازی دستاوردهای فناوران و ایجاد بستر مناسب برای رشد فناوری و توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان را هدف خود قرار داده است. ناحیه نوآوری پردیس توانسته است نقش مؤثری در پیشرفت علم و فناوری در شهر پردیس و استان تهران داشته باشد به طوری که این ناحیه شاخص‌ترین مرکز توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و تجاری‌سازی فناوری و نوآوری‌ها در کشور به حساب می‌آید. پارک فناوری پردیس برپایه این چشم‌انداز راهبردی تأسیس شده است که در آینده‌ای نزدیک بتواند به عنوان یک «کانون توسعه تکنولوژی پیشرفته» جلوه‌های درخشانی از مشارکت در فرایند خیزش و جهش صنعتی ایران اسلامی را به نمایش بگذارد.
برای آشنایی با فعالیت‌های پارک فناوری پردیس و چالش‌های پیش‌روی تیم‌های استارت‌آپی و شرکت‌های فناور و دانش بنیان در پارک، مصاحبه‌ای با مهندس مهدی صفاری‌نیا؛ رئیس پارک فناوری پردیس انجام دادیم که مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه از نظر می‌گذرانید:
طبق آمار، درآمد پارک فناوری پردیس چندین برابر کل پارک‌های علم و فناوری کشور است؛ علت این موفقیت چیست و آیا این دلایل موفقیت، قابل ارائه به پارک‌های علم و فناوری دیگر است؟
مدل تأسیس پارک‌های فناوری و برنامه کسبوکار آنها در جهان یکسان نیست و این امر برای ایران هم صادق است. برخی پارک‌های علمی و فناوری، عرضه‌محور هستند و به دانشگاه‌ها نزدیکتر هستند و برخی تقاضا‌محور و به صنعت نزدیکتر و هرکدام هم هدف و مأموریت خاصی را دنبال می‌کنند.
لزوماً دلیلی هم ندارد همه پارک‌های فناوری یک مأموریت را دنبال کنند. از طرفی برخی پارک‌های فناوری نقش ملی و بین‌المللی دارند و برخی هم نقش توسعه منطقه‌ای دارند که این امر هم در عملکرد و آمار‌های آنها تأثیرگذار است؛ به صورت طبیعی هم هر چه تعداد شرکت‌های فناور و دانش بنیان بیشتر باشد و از طرفی تجاری‌سازی و توسعه بازار آنها به نحو مطلوبی صورت گیرد، قطعاً می‌تواند رابطه مستقیمی با افزایش درآمد شرکت‌های عضو پارک داشته باشد همچنین قدمت و طول عمر ایجاد یک پارک فناوری و سرعت و نرخ ورود و استقرار شرکت‌های فناور و دانش بنیان به آن محیط و آمادگی اکوسیستم یک پارک فناوری برای رشد شرکت‌ها هم مهم است.
از این رو پارک فناوری پردیس در راستای نکات فوق، زنجیره تجاری‌سازی از ایده تا بازار و فرایند‌های ارائه خدمت در این زنجیره را به گونه‌ای شکل داده است که یکی از نتایج آن، حضور شرکت‌ها و به تبع آن افزایش درآمد این پارک بوده است البته برخی شرایط به‌ذات برای تعدادی از پارک‌های علم و فناوری امکان بروز ندارد از جمله توسعه فیزیکی و لزوماً هم نباید این موارد برای همه پارک‌های علم و فناوری قابلیت الگوبرداری و اجرایی داشته باشد و عملاً هدف‌گذاری برای هر پارک علم و فناوری مختص همان پارک بوده اما نتیجه کلان همه آنها، ایفای نقش مؤثر در زیست‌بوم نوآوری کشور و تبلور اقتصاد دانش بنیان به خصوص برای رفع نیاز صنایع داخلی است.
آخرین وضعیت احداث شهرک مسکونی در شهر پردیس برای اسکان بیش از 40 هزار نفر از نخبگان چیست؟
در تیر ماه سال گذشته تفاهم‌نامه مشترک در احداث شهرک مسکونی در شهر جدید پردیس بین وزارت راه و شهرسازی و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور منعقد شد. از طرفی با توجه به بازدید رئیس محترم جمهور در فروردین امسال از پارک فناوری پردیس و دستور وی مبنی بر توسعه کمی و کیفی پارک فناوری پردیس و ایجاد شهرک نخبگانی به عنوان یکی از مظاهر تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین، این مجموعه آمادگی خود را برای تحقق فاز اول شهرک نخبگانی اعلام کرد.
در همین راستا از ابتدای سال پیگیر انعقاد قرارداد و واگذاری زمین از طرف شرکت عمران شهر‌های جدید بودیم و متن اولیه نیز در خصوص ساز و کار اجرایی تفاهم شد و منتظر انعقاد قرارداد از طرف شرکت عمران شهر‌های جدید هستیم تا مقدمات اجرایی کار شروع شود. از نظر ما این موضوع دارای اهمیت بالایی است و می‌تواند در اولویت فعالیت وزارت مسکن و شهرسازی و دولت قرار گیرد و باعث نگهداشت قشر عظیمی از نخبگان و متخصصین کشور شود.
تسنیم: عمده مشکلاتی که در سال‌های گذشته در پارک فناوری پردیس با آن روبه‌رو بوده‌اید، چه بوده است؟
پارک فناوری پردیس مجموعه‌ای شناخته شده در زیست بوم فناوری کشور است و هر ساله صد‌ها مجموعه فناور و دانش‌بنیان تقاضای استقرار در این پارک را دارند. تقریباً می‌توانم بگویم جزء پروژه‌هایی است که بخش خصوصی جلوتر از دولت است مثلاً سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بیش از 25 برابر دولت بوده و بالغ بر 100 هزار میلیارد ریال تاکنون سرمایه‌گذاری شده است لذا عمده مشکلات ما تأمین فضا و زیرساخت مناسب برای خدمت‌رسانی به جامعه فناوری کشور است. این مشکلات شامل تأمین زمین، ایجاد زیرساخت تأسیساتی و تأمین فضای کاری مناسب برای شرکت‌های نوپا و استارت‌آپی است.
همچنین فارغ از یک سال اخیر که نسبت بودجه تخصیص یافته به بودجه مصوب برای غالب پارک‌ها مناسب بوده ولی پایین بودن بودجه عمومی مصوب در 8 سال گذشته و تخصیص نامناسب آن از یک طرف و از طرف دیگر عدم کفایت بودجه طرح‌های عمرانی برای توسعه زیرساخت‌های انرژی پارک، از جمله مواردی است که در راستای اجرای برنامه‌ها و ارائه خدمات عمومی و تخصصی برای حمایت از شرکت‌های فناور و دانش بنیان مشکلاتی را ایجاد کرده است. ما به مرحله‌ای از توسعه و پایداری رسیدیم که با تسهیلات مالی مناسب می‌توانیم پارک را به سرعت توسعه دهیم که این در این خصوص به توفیقی هنوز نرسیدیم.
در حوزه شرکت‌های عضو هم مسئله اصلی بازار و برخی بروکراسی‌های پیچیده دستگاه‌های اجرایی برای انعقاد قرارداد است و البته نفوذ برخی محصولات خارجی به کشور که نمونه‌هایی بومی آن با کیفیت، استاندارد و قیمت مناسب در پارک تولید می‌شود و باوجود قوانین حمایتی برای خرید محصول کیفی داخلی شرکت‌ها بعضاً با مشکلاتی روبرو هستند البته ما در حوزه پیشنهاد و پیگیری تصویب ضوابط و قوانین خیلی فعال عمل کردیم و توانستیم در یک دهه اخیر امتیازات و حمایت‌های خوبی را در دولت و مجلس نه فقط برای خودمان بلکه برای همه پارک‌های فناوری کشور فراهم کنیم.
در حوزه بالادست هم عدم اجرای مترو شهر پردیس علی‌رغم مصوبات قانونی مشکلاتی را برای کارکنان شرکت‌ها برای تردد بین تهران و پارک فراهم کرده است. خوب قبلاً حجم کارکنان شاغل در پارک زیاد نبود اما الان بیش از 7000 شاغل در شرکت‌ها داریم که هر ساله به تعداد آنها افزوده می‌شود! بخشی از آنها از تهران می‌آیند البته اگر وزارت مسکن کمک کند شهرک نخبگانی را فعال کنیم و بخشی از این مشکل کاسته می‌شود.
نسبت تقاضاها و پذیرش تقاضاها در پارک پردیس چگونه است؟
تقاضاها عموماً افزایشی است مثلاً در سال 1399 تعداد 92 درخواست عضویت در پارک فناوری پردیس ثبت شد که از این تعداد، 74 شرکت تائید شدند. درخواست‌های پذیرش در سال 1400 با رشد قابل توجهی به 203 درخواست رسید و در نهایت 89 درخواست تائید شد همچنین در سال 1401 تعداد 205 درخواست ثبت شد که تاکنون 81 درخواست تأیید شده است. به این آمار‌ها باید بیش از 200 تقاضای سالیانه عضویت در مرکز رشد پارک را هم اضافه کنید.
در سال اقتصاد دانش بنیان، آیا فعالیت‌های پارک فناوری پردیس رشد و تفاوت خاصی نسبت به سال‌های گذشته داشته است؟
محور فعالیت توسعه‌ای پارک، پیاده‌سازی طرح ایجاد ناحیه نوآوری پردیس است که هم شامل توسعه کمی پارک، تقویت بخش‌های دانشگاهی و ایجاد فضای مسکونی است. طرح‌ریزی برای ایجاد پایگاه فروش برای محصولات فناور و دانش بنیان هم در داخل کشور و هم افزایش صادرات محصولات تولید در پارک هم هدف‌گذاری دیگر ما است که در این حوزه هم فعال‌تر از قبل عمل کردیم. اجرای برنامه‌های رفع نیاز گلوگاهی صنایع و شرکت‌های مادر تخصصی هم فعالیت محوری دیگر پارک است که امسال ما میزبان گروه‌های متعددی از صنایع بزرگ برای همکاری مشترک بودیم. البته ظرفیت قانون جهش تولید دانش بنیان فرصت‌ها و مسئولیت‌های زیادی را برای ما به همراه آورده که نقش فعالی را شروع کرده‌ایم و امیدواریم در آینده نزدیک به نتایج اولیه برسیم.
"فن نماد" یکی از کارهای خوبی بود که قول آن را در گذشته داده‌اید، آیا این طرح نهایی شده است؟
مراحل ابتدایی فن نماد ( ارزیابی کیفی محصولات ) امسال آغاز شده است و اطلاعات 140 فن نماد جمع‌آوری شده است همچنین تعداد فن نمادهای در مراحل نهایی شدن 250 فن نماد است که امید داریم در سال آینده رشد قابل توجهی در این حوزه داشته باشیم. نکته لازم به توجه این است که فن نماد در سال 1401 اجرایی شده و در مراحل ابتدایی قرار دارد. عملاً با فن نماد که در بستر شبکه فن بازار ملی ایران پیاده‌سازی می‌شود محصولات دانشی کشور شناسنامه‌دار می‌شوند.
به نظر شما بزرگترین دغدغه‌های شرکت‌های دانش بنیان به ترتیب اولویت کدام هستند؟
اجرای قانون در خرید محصولات کیفی داخلی اولویت اول است. مخصوصاً برای شرکت‌هایی که خریدار آنها دولت است البته تعرفه‌گذاری مناسب هم برای محصولات وارداتی که نمونه کیفی آنها در داخل تولید می‌شود هم مهم است. یکی دیگر از اولویت‌های اصلی، جذب و نگهداشت نیروی متخصص است به طوری‌که برای بسیاری از شرکت‌ها که به اتکای دانش نیرو‌های متخصص خود، پابرجا هستند، رابط اقتصادی کشور و بعضاً جذابیت پیشنهادات خارجی، باعث ترغیب افراد بخصوص جوان به مهاجرت می‌شود. مسئله دیگر، بحث ضوابط، فرایند‌ها و بروکراسی‌های پیچیده و طولانی دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی است که چالش‌های زیادی برای توسعه کسب و کار‌ها ایجاد می‌کند.
مسئله سوم رفتار‌های بعضاً سلیقه‌ای برخی نهاد‌های خدمات‌دهنده مانند سازمان تأمین اجتماعی و امور مالیاتی و امثالهم است که شرکت‌های بخصوص تازه کار را در چاله و بعضاً چاهی می‌اندازند که اصل کسب و کار منجر به شکست می‌شود و یا با هزینه‌های گزاف و بی‌مبنا، پایه اقتصادی شرکت سست می‌شود. البته برخی سازمان‌های منطقه‌ای حوزه پارک پردیس همکاری خوبی در این حوزه دارند. نوسانات ارزی هم برای تأمین مواد اولیه برخی شرکت‌ها مشکلاتی برای آنها به همراه آورده است. البته فرصت‌های صادراتی هم ازطرفی برای آنهایی که بازار‌های صادراتی دارند فراهم کرده است.
در موضوع رویداد "اینوتکس" عده‌ای کندی اینترنت و ارتباطات را دلیل و بهانه موجهی برای برگزار نکردن بزرگترین رویداد فناورانه کشور (اینوتکس) می‌دانند، توضیح شما چیست؟
رویداد "اینوتکس" رویداد حوزه فناوری و نوآوری است که مجموعه‌های فعال بخش خصوصی خود برگزارکننده بخش‌های مختلف آن هستند. در بخش نمایشگاهی این رویداد، شرکت‌های فناور و استارت‌آپ‌ها با حیطه‌های مختلف فعالیتی آخرین محصولات و خدمات نوآورانه خود را در معرض دید عموم قرار می‌دهند که بخشی از این شرکت‌های فناور و استارت‌آپ‌ها، فعالیت‌شان مبتنی بر اینترنت بوده است و در ماه‌های اخیر با مشکلاتی مواجه بوده‌اند.
برگزاری رویداد‌هایی نظیر اینوتکس ظرفیت خوبی را جهت شناخت بیشتر مردم و مسئولان از آخرین وضعیت زیست بوم نوآوری در کشور مهیا می‌کند، بررسی کارشناسانه سیاست‌های کلی کشور در حوزه حمایت از شرکت‌های فناور استارت‌آپی و دانش بنیان یکی از سرفصل‌هایی است که در اینوتکس آینده به صورت ویژه به آن خواهیم پرداخت و در آن فرصتی برای گفتگوی متخصصان و فناوران این حوزه با سیاستگذاران فراهم خواهد شد.
از طرف دیگر در اینوتکس آینده درصدد هستیم تا با همکاری برخی از بانک‌ها سبدی از تسهیلات بلندمدت برای شرکت‌های فناور و استارت‌آپ‌ها فراهم آوریم تا به روش‌های مختلف مثل مشارکت در رقابت‌های استارت‌آپی و.... به آنها تعلق گیرد بنابراین از نظر ما، مسئولیت‌مان این است که با همکاری فعالان بخش خصوصی فرصتی را مهیا کنیم تا بتوان امید و انگیزه را برای ادامه فعالیت‌های نوآورانه در کشور برانگیخته کرد.
