سیستم حمل و نقل هوشمند(ITS)‌ اگر علمی باشد هزینه خود را تامین می‌کند

- درصد تلفات ترافیکی بیانگر سطح پیشرفت هر کشوری در علم و فناوری و بهره‌گیری از آن است؛ با وجودی که کشور در حوزه‌های مختلف علم و تکنولوژی به دستاوردهای شگرفی نائل شده؛ ولی در کاهش مصدومان و تلفات ترافیکی موفق نبوده است، چرا؟

پاسخ به این سؤال مستلزم ارائه مستندات تاریخی برای مقایسه و بهره داشتن شناخت از فناوری‌های نوین و سیر تحولات تکنولوژی است. در اینجا سطح فناوری کشور در حوزه ITS و علوم دیگر مطرح است. من ۲۸ سال به‌صورت رسمی به عنوان دانشجو در دانشگاه‌های معتبر تحصیل می‌کردم و از سال ۱۳۵۵ هم سابقه تدریس دروس کامپیوتری و مخابراتی را در داخل و خارج از کشور دارم. مدت مدیدی از زمان دانشجویی در راستای دو دکترای تخصصی بوده و دو لیسانس و دو فوق‌لیسانس هم جزئی از این زمان بوده است. برنده جوایز مختلف شدهُ سخنران کلیدی در کنگره‌های بین‌المللی و عضو کمیته راهبردی، هیئت تحریریه در مجلات معتبر بوده‌ام. در دو نوبت پژوهشگر نمونه دانشگاه صنعتی امیرکبیر و استاد همکار دانشگاه صنعتی امیرکبیر در حوزه ITS شده و عناوین مخترعی ۳۳ اختراع ثبت شده، پژوهشگر نمونه نیروهای مسلح و فناور برتر پارک فناوری پردیس را در کارنامه خود دارم. با طراحی و ساخت دستگاه غربالگری امراض قلبی مادرزادی نوزادان و کودکان، توانسته‌ایم یکی از معضل‌های پزشکی را در سطح جهانی حل کنیم.

این دستگاه که پس از ۲۹ سال تحقیق و توسعه به تولید رسیده است، با غربالگری امراض قلبی مادرزادی در نوزادان و کودکان باعث کاهش شدید امراض قلبی بزرگسالان که ریشه مادرزادی دارند نیز می‌شود. این دستگاه در سطح جهانی منحصربه‌فرد است که نمونه داخلی و خارجی ندارد. همچنین، طراح و تولیدکننده پیشرفته‌ترین رادار دیجیتال ترافیکی با حذف شبح داپلر هستیم که یک دستاورد علمی مهم در زمینه طراحی و ساخت سامانه ثبت تخلفات سرعت و کاهش تلفات ترافیکی است.

- و این سامانه مؤثر خواهد بود؟

قطعا! سامانه راداری سرعت‌سنج نسل چهارم که تکنولوژی آن در ایران و آمریکا ثبت اختراع شده است، عامل مهمی در کاهش تلفات ترافیکی به شمار می‌رود. همچنین، در کشور شرکت‌های دیگری هم هستند که سامانه‌های پلاک خوان و ترددشمار، کنترل عبور از چراغ‌قرمز و غیره را در کشور طراحی و تولید می‌کنند. ازاین‌رو، ایران حقیقتا یکی از کشورهای پیشتاز در فناوری سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل است؛ بنابراین سطح پیشرفت تکنولوژی در کشور در زمینه‌های پزشکی و سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل در سطحی کاملا پیشرفته است؛ اما درصد مصدومان و تلفات ترافیکی، قبل از همه‌گیر شدن کرونا در حال افزایش بود. سازمان راهداری مسئولیت اصلی مدیریت ترافیک راه‌های کشور را به عهده دارد. تابه‌حال دو پروژه بزرگ برای کاهش تلفات جاده‌ای انجام داده است. یکی تجهیز اتوبان‌های تهران-قم و کرج–قزوین به دوربین سرعت‌سنج راداری نسل دوم در سال ۱۳۹۶ و دیگری تجهیز راه‌های کشور به ۱۳۰۰ سامانه‌ای که ثبت تخلفات ترافیکی نامیده‌اند. هر دو طرح، ناموفق بودند اگر نگوییم با شکست مواجه شدند. البته من قبل از اجرای تجهیز اتوبان‌های تهران-قم و کرج– قزوین به سازمان راهداری نوشتم و استدلال کردم که این دستگاه‌ها نسل دوم است و از رده خارج شده و کار نخواهد کرد که کار هم نکردند.

- چرا توجهی به نقدهای کارشناسی نشد؟

علت این بود که در آن زمان هنوز افراد تصمیم‌ساز در سازمان راهداری از تخصص و تجربه لازم در ITS برخوردار نبودند. در سال ۱۳۹۳ پروژه ۱۳۰۰ سامانه ثبت تخلفات ترافیکی به حرکت درآمد. نظر به اینکه معیارها غیرعلمی و غیرتخصصی بودند، کاملاً آشکار بود که طرحی ناموفق است. چرا که، اولاً نوع تکنولوژی مشخص نبود و ثانیا در اسناد، خواسته شده بود که معماری یک پلاک خوان در سامانه سرعت‌سنج استفاده شود که کاملاً غیرتخصصی است. علاوه بر اعتراضات کتبی، در مجله صنعت حمل‌ونقل در بهمن‌ماه ۱۳۹۳ مصاحبه‌ای کردم و گفتم که این طرح به شکست می‌انجامد که همین‌طور هم شد. علت هم این بود که در سازمان راهداری، گرچه متخصصان صاحب‌نظری بودند ولی برآیند شناخت ITS هنوز هم پایین بود. در آذر ۱۳۹۶ مصاحبه دیگری با مجله «صنعت حمل‌ونقل» کردم و با آمار نشان داده شد که طرح به‌وضوح شکست خورده است. با پروژه ۱۳۰۰ سامانه برخورد علمی نشده بود و ازاین‌رو، طرح ناموفق بود. هدف از مصاحبه این بود که این نوع اشتباهات در آینده تکرار نشود. علم ITS یک موضوع چندوجهی است و نیاز به متخصص‌های خاص و بررسی‌های علمی دقیق و طولانی‌مدت دارد. در سال جاری هم سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای چند نوبت برای شناسایی پیمانکار جهت تجهیز راه‌ها به ۲۰۰۰ سامانه ثبت تخلفات ترافیکی اعلام شناسایی پیمانکار کرده است. این طرح هم اگر با همین دیدگاه اجرا شود به شکست منجر می‌شود. چراکه، اصول راه اشتباه است.

 - چرا؟

 اولین وظیفه سازمان راهداری به‌عنوان یک صاحب‌نظر در ITS، مشخص کردن نوع و برندهای دستگاه‌های راداری ثبت تخلفات ترافیکی با استاندارد WHO است که می‌خواهند نصب کنند. این طرح، اگر با در نظر گرفتن ابعاد علمی، اجرا شود، خود طرح هزینه‌اش را تأمین می‌کند و نیازی نیست که سازمان راهداری برای خواندن پلاک‌ همه خودروها هزینه‌ای جداگانه پرداخت کند و فقط باید بخشی از جریمه‌ها به ثبت پلاک و عکس خودروهای متخلف، اختصاص یابد. اگر سامانه درست انتخاب شود، علاوه بر متخلفان ترافیکی متعارف، کلیه خودروهای خطرآفرین، قاچاقچیان و خرابکاران فراری را که با سرعت‌های بسیار بالا حرکت می‌کنند و همچنین موتورسواران را، پلاک خوانی کرده و عکس‌های شفاف و واضح را تا سرعت ۲۵۰ کیلومتر در ساعت ثبت و ضبط می‌کند. از نظر تأمین برق و خطوط ارتباطی هم در تمام جاده‌های کشور هیچ مشکلی وجود ندارد و همه‌جای کشور عملا به زیرساخت‌های تلفن همراه تجهیز شده‌اند. سامانه ثبت تخلفات سرعت، برابر موازین سازمان بهداشت جهانی، دارای توان مصرفی پایینی است و با صفحات به نسبت کوچک انرژی خورشیدی تأمین انرژی می‌شود و در تمام جاده‌ها قابل‌ استفاده است.

ولی در حال حاضر هزاران نورافکن در جاده‌های کشور برای دستگاه‌های نصب‌شده غیراستاندارد ثبت تخلفات ترافیکی روشن است که هزینه بسیاری را به کشور تحمیل می کند. عملا خودروهای خطرآفرین، قاچاقچیان و موتورسیکلت‌ها از جریمه شدن و شناسایی معاف‌اند. با اجرای علمی طرح، مدیریت هم از دست سازمان راهداری خارج نمی‌شود. ما آمادگی داریم که دلایل خود را در یک جلسه هم‌اندیشی با مدیران سازمان راهداری مطرح کنیم. پیشنهاد می‌کنیم سازمان راهداری از متخصصان این حوزه دعوت و پس از شنیدن استدلال‌های مختلف، روش و تصمیم درست را اتخاذ کند.