همایش فناوری‌های همگرا؛ موج چهارم توسعه

گفتني است؛ فناوری‌های همگرا، به مجموعه 4 فناوری اطلاعات، زیستی، شناختی و نانو گفته می‌شود که در هم‌افزایی و یکپارچگی با هم قادرند، به نیازهایی از آدمی پاسخ گویند که تاکنون فناوری‌های دیگر قادر به آن نبوده‌اند. این قابلیت بی‌بدیل فناوری‌های همگرا، نتیجه ویژگی‌های ممتاز این فناوری‌ها و قابلیت همگرایی آنها است. از ابتدای هزاره سوم میلادی فناوری‌های همگرا مورد توجه خاص قرار گرفته‌‌اند. بررسی این موضوعات و آنچه در آینده پیش روی انسان قرار دارد، مباحث اصلی نشست «فناوری‌های همگرا؛ موج چهارم توسعه» را تشکیل می‌دادند.

دکتر رضا کلانتری‌نژاد، پژوهشگر فناوری‌های همگرا و مدیرعامل شرکت شزان، نخستین سخنران نشست بود. او در سخنرانی خود با عنوان فناوری‌های همگرا موج چهارم توسعه علمی ـ فناورانه به معرفی این فناوری و تشریح ابعاد مختلف آن پرداخت. کلانتری‌نژاد در بخش آغازین سخنرانی‌اش به تلاش‌های مهندسانی اشاره کرد در سال‌های جنگ تحمیلی به خاطر عشق به وطن، کارهای غیرممکنی را ممکن ساختند. مانند ساخت پل‌ها و گذرگاه‌ها و غیره و پل کرخه یکی از این نمونه‌هاست. کارآفرینان امروز هم به خاطر عشق به وطن به ارزش‌آفرینی روی آورده و در تلاش برای به چرخش درآوردن چرخ صنعت و اقتصاد کشور هستند.

مدیرعامل شزان به تشریح مسیر پیشرفت یک فناوری از نخستین مشاهدات و مطالعات تا رسیدن به نقطه تجاری‌سازی و سودآوری پرداخت و روند و روال بین او دو نقطه را بررسی کرد.

کلانتری‌نژاد در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره همگرایی فناوری‌های 4 گانه صحبت کرد که می‌تواند منجر به یک ابرفناوری شود که ابعاد مختلف زندگی انسان در آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. او سپس به سیر واگرایی فناوری پس از همگرایی اشاره کرد که باعث ایجاد ارزش افزوده می‌شود.

سخنرانی دکتر رضا کلانتری‌نژاد با توضیح کاربردهای فناوری‌های همگرا و آن چیزی که آینده‌پژوهان در آینده برایش متصور هستند، ادامه پیدا کرد. از جمله این کاربردها تا سال 2020 م. می‌توان به این موارد اشاره کرد: افزایش و ارتقای دقت و کیفیت آموزش در مراکز آموزشی، ارتقای امنیت جهانی، امکان ارتباطات فرامرزی و فرافرهنگی، افزایش تولیدات کشاورزی، افزایش چشم گیر برون دادهای فناورانه مهندسی، معماری و هنری و غیره.

* بهبود قابلیت‌های انسانی با فناوری‌های همگرا

دکتر لیلا بختیاری، معاون تحقیق و توسعه شزان سخنران دیگر نشست فناوری‌های همگرا بود. او که در زمینه فناوری‌های نانو – بایولوژی فعالیت می‌کند، در سخنرانی خود به این موضوع پرداخت که چگونه فناوری‌های همگرا می‌توانند قابلیت‌های انسانی را ارتقاء داده و باعث تغییر چهره زندگی انسان‌ها شود. خانم بختیاری به آینده‌ای اشاره می‌کند که خیلی دور نیست و در آن خانه‌ها و ابزارها بسیار هوشمند‌تر از زمان فعلی فعالیت خواهند کرد. ممکن است روزی وقتی برای خرید لباس به فروشگاه می‌رویم دیگر نیازی به پرو لباس نداشته و به راحتی با ایستادن مقابل یک آینه هوشمند، لباس را بدون آنکه بپوشیم، امتحان کنیم!

دکتر بختیاری ارتقاء ژنتیکی انسان را یکی از اتفاقات مهم پیش روی جامعه بشری دانست که به کمک فناوری‌های همگرا باعث ارتقاء سلامت، افزایش حافظه و توانمندی‌های جسمی می‌شود. ممکن است به کمک دستکاری‌های ژنتیکی حتی بتوان اخلاق و منش افراد را نیز تغییر داد و به طور مثال آنها را به انسان‌هایی صبور و خوش اخلاق تبدیل کرد و به نوعی فناوری می‌تواند افراد را خوش‌اخلاق کند! او اعتقاد دارد مسیر پیش رو در فناوری به انسان کمک می‌کند که استعدادهای خود را بهتر بشناسد و آنها را رشد دهد.

* بهترین راه پیش‌بینی آینده، خلق آن است

مهندس مسعود زمانی معاون توسعه کسب و کار شزان است و مطالعات وسیعی در زمینه رشد و دیده‌بانی فناوری‌ها دارد. او سخنرانی خود را این جمله آغاز می‌کند که بهترین راه پیش‌بینی آینده، خلق آن است و به داستان ساخت نخستین فیلم‌ صدادار تاریخ سینما اشاره کرد و گفت کسی که اولین فیلم صدادار دنیا را ساخت پیش از آن گفته بود «چه کسی می‌خواهد گفت‌وگوهای هنرپیشه‌ها را گوش کند؟» و به معرفی نقاط عطفی در تاریخ معاصر فناوری می‌پردازد که تا تنها چند سال قبل از آنها، تصور وجود چنین فناوری‌هایی تخیلی به نظر می‌رسیدند و هم‌اکنون بسیار رشد پیدا کرده‌اند. به طور مثال نخستین CCD در سال 1973 م. توسط شرکت کداک ساخته شد. این CCD حدود 5 کیلوگرم وزن داشت و قادر به ثبت تصاویر سیاه و سفید بود. رزولوشن تصاویر ثبت‌شده در این CCD تنها یک صدم مگاپیکسل بود! صدها برابر کمتر از رزولوشن معمولی‌ترین دوربین‌های گوشی‌های همراه امروزی.

زمانی گفت احتمالا بخش بزرگی از آموخته‌های خود را باید در آینده کنار بگذاریم. حتی بخش بزرگی از برداشت ذهنی خود از محیط را نیز باید به کل فراموش کنیم. زیرا بخش بزرگی از آموخته‌های ما بر اساس حقایقی و روندهایی شکل گرفته‌اند که در آینده نزدیک، دیگر مانند سابق نخواهند بود. او برای تببین بهتر این مساله به روند پیشرفت صنایع هواپیماسازی و رایانه اشاره کرد.

معاون توسعه کسب و کار شزان روی این مساله تاکید می‌کند که روند تغییرات دنیا دیگر خطی نیست و اثرگذاری جهانی بیشتر شده است. او گفت دنیای دیروز دنیای خطی و محلی بود و دنیای امروز دنیایی نمایی و جهانی است.

یکی از نکات قابل توجه در صحبت‌های زمانی بحث درباره کاهش هزینه‌های تولید بوده است. به طور مثال هزینه تولید هر کیلووات ساعت انرژی توسط صفحات خورشیدی در سال 1984 م. حدود 30 دلار هزینه می‌شد، این در حالی است که در سال 2015 م. این هزینه به 14 صدم دلار کاهش پیدا کرده است. یعنی در عرض 31 سال شاهد کاهش 214 برابری هزینه‌ها بوده‌ایم. او گفت آینده‌پژوهان پیش‌بینی می‌کنند که در برخی از حوزه‌ها مانند نانو احتمالا تا سال 2020، شاهد کاهش 90 درصدی هزینه‌های تولید خواهیم بود.

مهندس زمانی در بخش پایانی صحبت‌های خود درباره استراتژی‌ها، ساختار و فرآیندهای رشد مجموعه‌ها به صورت نمایی توضیح داد و درباره لزوم آمادگی برای مواجه با موج چهارم توسعه موضوعاتی را ارائه کرد.