مهدی صفاری‌نیا، رئیس پارک فناوری پردیس: در بیان مهم‌ترین اولویت‌های کاری اکوسیستم علم و فناوری در آستانه روی کار آمدن دولت چهاردهم، می‌توان به برخی محورهای امیدآفرینی در زیست‌بوم علمی و فناوری کشور اشاره کرد. در این راستا لازم است مسیر دانشی کشور از دوران مدرسه تا دانشگاه و سپس کسب‌وکار دانش‌بنیان‌ها، تسهیل شده و به‌شکلی عزتمندانه و افتخارآفرین برای مردم تبدیل شود. محوریت این مسیر، نیروی انسانی در نقش‌های مختلفی چون معلم، دانشجو و کارمند دانشی تا معلم و استاد و مدیر دانشی را شامل می‌شود که باید عزت بیشتری پیدا کنند، در جامعه محترم و به آینده امیدوار شوند. به‌منظور پیشبرد و موفقیت در این کار، ظرفیت‌های کشور از زیرساخت‌های خوبی برخوردار است و تنها بردارها باید هم جهت شوند، موانع برداشته شوند و مسیر برای پیشرفت تسهیل شود. یکی از راهکارهایی که برای موفقیت دولت چهاردهم مدنظر است، این است که دولت نباید با شرکت‌های دانش‌بنیان رقابت کند و در هر سه بخش مدرسه، دانشگاه و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان به مردم اعتماد بیشتری شود؛ این اقدام می‌تواند تا حد زیادی دخالت دولت را کم کند. ازجمله مهم‌ترین اولویت‌هایی که در آستانه روی کار آمدن دولت چهاردهم می‌توان به آنها اشاره کرد، موارد ذیل است:
1- کاهش مهاجرت و ماندگاری بیشتر نیروهای تحصیلکرده
بخش اول اولویت‌هایی که دولت آینده باید در نظر داشته باشد، کاهش مهاجرت و ماندگاری بیشتر نیروهای تحصیلکرده در داخل است. با توجه به افزایش روزافزون نرخ مهاجرت به‌ویژه در افراد تحصیلکرده و استعدادها، این نگرانی وجود دارد که شرکت‌های دانش‌بنیان و به‌طورکلی، اکوسیستم فناوری کشور از استعداد خالی و بنیه علمی در داخل ضعیف شود، بنابراین برای جلوگیری از تندتر شدن این روند و معکوس کردن آن، دولت آینده باید راهکارهایی را برای اقشار مختلف پیش‌بینی کند که در ادامه در ارتباط با آن توضیح می‌دهم.
قشر دانشگاهی: کاهش مهاجرت نیروهای تحصیلکرده به چند شکل نمود پیدا می‌کند که یکی از آنها جلوگیری یا کاهش مهاجرت قشر دانشگاهی است. قشر دانشگاهی با توجه به جایگاهی که دارد، انتظاراتی هم از فعالیت خود در اکوسیستم علم و فناوری کشور دارد که دولت آینده باید به آنها توجه ویژه داشته باشد. یکی از اولیه‌ترین و اتفاقا مهم‌ترین نیازهای این قشر، کسب درآمد و امرار معاش آنهاست، بنابراین دولت باید در راستای بهبود درآمد استادان جوان بکوشد. مسکن، از دیگر چالش‌های این قشر تحصیلکرده است که دولت جدید می‌تواند با ایجاد شهرک‌های مسکونی علمی تا حد امکان به کاهش اصلی دغدغه اساتید کمک کند. همچنین باید حرفه معلمی و استادی در جامعه عزتمند شود تا افراد دارای سطح علمی و توانمندی مناسب، رغبت حضور در حرفه‌ها را بیش‌ازپیش پیدا کنند. این کار می‌تواند از طریق قرار دادن برخی امتیازات و اولویت‌دهی به اساتید در دریافت خدمات دستگاه‌های دولتی و ارائه رفاهیات مناسب به آنها انجام شود. در عوض اینکه دولت در انتخاب رئیس دانشگاه‌ها و درآمدزایی آنها ورود کند، باید شرایطی فراهم شود تا این اختیار به دانشگاه‌ها داده شده و دولت فقط سیاست‌های کلی را تعیین کند. از دیگر اولویت‌هایی که دولت جدید باید در این زمینه مدنظر قرار دهد، ضرورت جذب دانشجوی خارجی در دانشگاه‌هاست تا زمینه برای تبدیل کشور به قطب دانشگاهی منطقه فراهم شود. همچنین فعالیت‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها و تعریف همکاری‌های آموزشی با دانشگاه‌های خارجی باید توسعه یابد تا رتبه علمی دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی افزایش یابد.
قشر کسب‌وکارهای دانشی: از دیگر اولویت‌هایی که دولت چهاردهم باید در اکوسیستم علم و فناوری کشور لحاظ کند، توجه به قشر فعال در کسب‌وکارهای دانشی است. در این میان، تسهیل شکل‌گیری کسب‌وکارهای دانش‌بنیان یکی از ارکان مهمی است که باید رعایت شود. کاهش بروکراسی‌های اداری و بیمه‌ای و مالیاتی، تامین مالی آسان و سریع فعالیت‌های دانش‌بنیان از بازار سرمایه و سیستم بانکی، تضمین خرید دستگاه‌های دولتی از محصولات دانش‌بنیان دارای استاندارد داخلی، ایجاد شهرک‌های مسکونی نخبگانی و نیز کاهش دغدغه نگه‌داشت نیروی کار دانشی شرکت‌ها ازجمله موارد پراهمیتی است که در رابطه با تسهیل شکل‌گیری کسب‌وکارهای دانشی در کشور باید نسبت به آنها حساس بود و اقدامات عاجل کرد. درکنار تمام این مواردی که اشاره شد، مشکل تامین نیروی انسانی توانمند برای کسب‌وکارها، چالشی است که این شرکت‌ها را گاه با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌کند. یکی از مواردی که دولت آینده برای حل این چالش می‌تواند از آن استفاده کند، استفاده از ظرفیت بالای جذب نیرو در حوزه اقتصاد دیجیتال کشور است. برای رونق این بخش بهتر است دولت با آموزش‌های رایگان برنامه‌نویسی به قشر وسیعی از افراد جوان، آنها را آماده ورود به بازار کار کند. همچنین حمایت‌ها و امتیازات دولت به صادرات محصولات دانش‌بنیان و ایجاد برندهای ملی دانشی نیز به‌طور چشمگیری می‌تواند به قشر کسب‌وکارهای دانشی در رسیدن به موفقیت تاثیرگذار و کمک‌کننده باشد.
قشر معلم و مدرسه: از دیگر اولویت‌هایی که باید در اکوسیستم علم و فناوری به آن توجه کرد، احیای جدی بخش پرورشگری و تربیتی در مدارس است که قشر معلم و مدرسه را دربرمی گیرد. به‌صورت کلی با اقدامات مشخصی می‌توان این کار را انجام داد که یکی از آنها عزتمند کردن قشر معلمان است. در اینجا ممکن است نتوان حقوق معلمان را افزایش داد اما برخی امتیازات و اولویت‌دهی به معلمان در قالب خدمات دستگاه‌های دولتی و ارائه رفاهیات ازجمله نکات راهگشا به‌شمار می‌رود. مصادیق زیادی برای اجرای این مهم وجود دارد که رضایتمندی برای معلمان و احترام به آنان ایجاد می‌کند. همچنین امیدآفرینی در دانش‌آموزان با آشنایی آنها با پیشرفت‌های علمی و فناوری کشور راهکار دیگری است که می‌توان به‌واسطه آن گامی در راستای پیشرفت اکوسیستم علم و فناوری برداشت.
2- سرمایه‌گذاری متمرکز در حوزه فناوری
بخش دوم اولویت‌های اکوسیستم علم و فناوری که دولت چهاردهم باید به آنها توجه کند سرمایه‌گذاری متمرکز در حوزه فناوری است که به پیشبرد این حوزه کمک می‌کند. در این بخش نیز زیرمجموعه‌هایی قرار می‌گیرند که در تداوم این روند نقش دارند.
اولویت‌های برنامه هفتم توسعه: نخستین موردی که در این بخش باید مدنظر قرار گیرد، اولویت‌های برنامه هفتم توسعه است که شامل توجه به فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی، کوانتوم (بار الکتریکی)، زیست‌مهندسی، مواد و ساخت پیشرفته، ریزفناوری و میکروالکترونیک، فناوری‌های عصبی، مغز و علوم شناختی می‌شود.
اولویت‌های درآمدزای کشور در حوزه فناوری: دومین مورد نیز توجه به اولویت‌های درآمدزای کشور در حوزه فناوری است که شامل فناوری اطلاعات و ارتباطات با تمرکز بر اقتصاد دیجیتال، فناوری زیستی شامل دارو و تجهیزات پزشکی و تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته می‌شود.
مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان: یکی دیگر از اولویت‌هایی که در اکوسیستم علم و فناوری باید مدنظر قرار گیرد، تامین مالی دانش‌بنیان از بازار سرمایه است که با مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان حاصل می‌شود. سال گذشته 6 هزار میلیارد تومان برای پذیره‌نویسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و خصوصی مجوز صادرشده که این صندوق‌ها می‌توانند منابع مردمی را به‌سمت فعالیت‌های دانش‌بنیان و اقتصادی سوق دهند. یکی از برنامه‌های امیدآفرین و متحول‌کننده اقتصاد دانش‌بنیان، تسهیل ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها به بورس است. علاوه‌بر این، تامین مالی جمعی، فرصت خوبی برای مردمی کردن اقتصاد دانش‌بنیان و تحرک بخشی به آن است. نخستین تامین مالی جمعی ارزی کشور در سال جاری راه‌اندازی شده که می‌تواند منابع سرمایه‌گذاران خارجی را به سمت طرح‌های دانش‌بنیان صادراتی هدایت کند و این کار می‌تواند در تامین مالی ارزی از منابع داخلی ارزی نزد مردم هم اتفاق بیفتد.
برای مطالعه این یادداشت در روزنامه فرهیختگان اینجا کلیک نمایید.
